Nederlandse liberalen streefden decennialang naar een nachtwakersstaat, die alleen het hoognodige deed. Maar dat veranderde rond 1900 mede onder invloed van Wim Treub. Deze sociaal-liberaal geloofde niet meer dat de markt alles kon oplossen en vond dat de overheid moest ingrijpen.

In 2014 concludeerde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) dat de vermogensongelijkheid in Nederland al jaren toeneemt. De rijkste 10 procent bezit ruim 60 procent van het vermogen. Er worden inmiddels televisieprogramma’s aan gewijd (Klassen of Sander en de kloof), want het is een politieke en maatschappelijke realiteit: rijke ouders geven hun rijkdom door aan hun kinderen, terwijl kinderen van arme ouders bij geboorte al met 10-0 achterstaan.

Aan het begin van de twintigste eeuw bestreed de liberale politicus en wetenschapper Wim Treub deze kansenongelijkheid te vuur en te zwaard. Onvoorwaardelijk ging hij tekeer tegen de voorrechten van ‘blauw bloed’ in de plutocratie. Wat daarbij hielp was zijn voortvarende politieke stijl. Als wethouder in Amsterdam legde hij de fundamenten voor de verzorgingsstaat, en als minister tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij een razendsnelle crisismanager die Nederland behoedde voor de ergste armoede. Nu de VVD op zoek is naar een nieuwe bestuurscultuur, en een ‘nieuw verhaal voor de liberaal’, kan het zinnig zijn inspiratie te putten uit de tijd van Treub. Wie was deze sociaal-liberaal?

Lees het portret op de website van Historisch Nieuwsblad (artikel verschenen in 2022).